Nhà toán học người Pháp Michel Talagrand trở thành chủ nhân giải thưởng Toán học Abel 2024 nhưng ít ai biết ông có tuổi thơ đầy biến cố. 

Bố của Michel Talagrand vốn là con nhà nghèo, sinh sống ở vùng nông thôn nước Pháp. Dù khó khăn nhưng ông nội vẫn cố gắng lao động để con trai được đến trường học tập. Nhờ đó, bố ông sau này trở thành giáo sư toán học lớn, đồng thời là người khơi dậy niềm đam mê khoa học cho Michel Talagrand.

Yêu thích khoa học từ khi còn nhỏ nhưng Michel Talagrand luôn bị rào cản bởi khiếm khuyết của bản thân. Năm 5 tuổi, Michel Talagrand bị mờ một bên mắt phải. Sau đó, ông tiếp tục bị bong võng mạc liên tiếp 2 lần ở mắt trái. Khoảng thời gian học phổ thông, Michel Talagrand phải nghỉ học để điều trị mắt, kết quả học tập ở trường không tốt.

Nỗi sợ bản thân bị mù khiến ông rơi vào tuyệt vọng, gần như trầm cảm, tự ti không có bạn bè. May mắn, nhờ sự động viên của bố, Michel Talagrand tập trung hết sức lực vào việc tự học ở nhà. Ông học như thể ngày mai không còn ánh sáng để nhìn thấy những con số. Nhờ vậy lực học ngày càng thay đổi, từ cuối lớp dần tiến lên vị trí đầu lớp về điểm số.

  Chân dung nhà toán học Michel Talagrand.

Lên đại học, thay vì nhận lời vào các trường đại học danh giá, ông lựa chọn trường địa phương ở Lyon với mong muốn gần nơi bố mẹ sống. Bằng những kiến thức tự trau dồi từ nhỏ, Michel Talagrand bước vào đại học với tâm thế thoải mái, tự tin. Nói về toán học, ông từng cho rằng đây là bộ môn “bạn càng làm nhiều thì càng trở nên dễ dàng hơn”.

Năm 1974 - khi mới 22 tuổi, Michel Talagrand được Trung tâm Nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp mời về làm nghiên cứu. "Cơ hội này đã mở ra thế giới mới cho tôi. Tôi trân trọng vị trí này suốt cuộc đời mình vì nó cho phép tôi làm việc mà không có gặp bất kỳ ràng buộc nào về các chủ đề yêu thích", Michel Talagrand nói.

Đây cũng là nơi ông đã hoàn thành bằng tiến sĩ và gắn bó cho đến khi nghỉ hưu vào năm 2017. 

Michel Talagrand từng làm tới chức Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp. 

Việc học không chỉ mang đến cho ông những thành tựu trong công việc, những người bạn tài năng mà còn cho ông một tình yêu đích thực. "Nhờ toán học, tôi gặp được người phụ nữ tuyệt vời", Michel Talagrand nói về vợ của mình - một nhà thống kê nổi tiếng.

Ông Michel Talagrand nói yêu vợ ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ông cầu hôn bà chỉ sau ba ngày gặp nhau. Họ tiến tới hôn nhân và có gia đình hạnh phúc. Đó cũng là động lực giúp ông yên tâm nghiên cứu và cống hiến cho ngành Toán học.

Vợ ông cũng là người truyền cảm hứng, kéo ông đến với xác suất, thống kê, từ đó xuất bản hàng trăm bài báo về chủ đề này.

Trong thập kỷ qua, khi đã nghỉ hưu, Michel Talagrand dành nhiều thời gian để viết giáo trình về những lĩnh vực đã nghiên cứu. Ông nhận ra rằng, tất cả giáo trình mà ông tiếp cận đều được viết bởi các nhà vật lý và chúng dành riêng cho những người theo đuổi vật lý. Vì vậy ông đã tự mình viết những cuốn sách dành cho những nhà toán học. 

Michel Talagrand viết nhiều cuốn sách để đời.

Mới đây, Michel Talagrand xuất sắc giành Giải thưởng Toán học Abel 2024 ở tuổi 72. Suốt cuộc đời làm nhà toán học, ông đạt nhiều thành tựu nhưng giải thưởng này là sự ghi nhận cho cống hiến vì “những đóng góp mang tính đột phá”, góp phần mang đến những phương pháp vận dụng đáng chú ý trong vật lý toán học và thống kê.

Trong lĩnh vực nghiên cứu về Toán, giải thưởng Abel được coi như giải Nobel, người đoạt được giải này có tầm ảnh hướng lớn, tác động lớn đến nghiên cứu toán học.

Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Abel - Helge Holden, đánh giá ông Talagrand là nhà toán học xuất sắc và là một người có kỹ năng giải quyết vấn đề rất tốt. “Ông Talagrand đã có những đóng góp lớn vào kiến thức về các quy trình ngẫu nhiên (random process), đặc biệt là quy trình Gaussian. Công trình của ông đã định hình lại một số lĩnh vực của lý thuyết xác suất", ông Holden khẳng định.

Michel Talagrand là người Pháp thứ 5 giành được giải Abel kể từ khi giải thưởng này trao lần đầu tiên. Chia sẻ với báo giới sau khi nhận biết mình là người được vinh danh trong giải thưởng cao quý này, ông cho biết mình khá bất ngờ và hạnh phúc. 

Ngày 21/5 tới, Michel Talagrand sẽ nhận giải thưởng này trong lễ trao giải tại Oslo, Na Uy. Giải được đặt theo tên của nhà toán học người Na Uy Niels Henrik Abel (1802-1829), giải thưởng này đi kèm với phần thưởng trị giá 7,5 triệu kroner (705.000 USD).